سنگ کلیه در مجرای ادراری چگونه به وجود می آید و راه درمان آن چیست؟

سنگ کلیه در مجرای ادراری ، توده های سختی هستند که در مجرای ادراری تشکیل می شوند و می توانند باعث به وجود آمدن درد، خونریزی، عفونت و یا انسداد جریان ادرار شوند. منشا به وجود آمدن سنگ ها کلیه است و از آنجا به سمت مجرای ادراری و مثانه حرکت می کنند و می توانند بزرگتر و یا کوچکتر شوند. به روند تشکیل سنگ یورولیتاسیس، لیتیزیس کلیه و یا نفرولیتیتازیس می گویند.

جنس این سنگ ها از مواد معدنی موجود در ادرار است. این مواد معدنی به مرور زمان تشکیل کریستال ها را می دهند و در بعضی اوقات بلورها به سنگ تبدیل می شوند. به طور کلی حدود 85٪ سنگها از كلسیم تشکیل شده اند و مابقی آنها از مواد مختلفی از جمله اسید اوریك، سیستین یا استروویت تشکیل شده اند. به سنگ های استروویت (مخلوطی از منیزیم، آمونیوم و فسفات) سنگ های عفونی گفته می شود، زیرا این نوع سنگ ها فقط در ادرار آلوده تشکیل می شوند.

معمولا از هر 1000 نفر یک نفر به این عارضه دچار می شود و بیشتر افراد میانسال و سالخورده را درگیر می کند. اندازه این سنگ ها می تواند خیلی کوچک و یا بزرگ (2.5 سانتی متر و یا بیشتر) باشد. اگر تعداد این سنگ ها زیاد باشد می توانند کل مثانه و مجرای ادراری را پر کنند.

علت های ایجاد سنگ کلیه در مجرای ادراری

سنگ کلیه، در مجرای ادراری به علت های زیادی ممکن است تشکیل شود. یکی ازین دلایل وجود نمک زیاد در ادرار و جمع شدن آن در کلیه است. در بعضی مواقع ادرار بیمار فاقد مهارکننده هایی است که از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می کنند. یکی ازین مهار کننده ها سیترات است که با متصل شدن به کلسیم از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می کند.

افرادی که مبتلا به هایپرپاراتیروئیدیسم، کم آبی و اسیدوز توبولی کلیه هستند و کسانی که در رژیم غذایی شان از پروتئین های حیوانی و یا ویتامین C زیادی استفاده می کنند و به اندازه کافی آب و کلسیم مصرف نمی کنند شانس بیشتری در ابتلا به سنگ کلیه دارند.

همچنین افرادی که برای کاهش وزن جراحی باریتیک را انجام داده اند هم، در معرض ایجاد سنگ کلیه در مجرای ادراری شان هستند. برای درمان سنگ کلیه در مجرای ادراری به مطب دکتر علیرضا عابدی در اصفهان می توانید مراجعه کنید. البته اگر در اصفهان سکونت دارید.

خیلی کم پیش می آید که مصرف داروهایی مانند ایندینویر و یا ملامین موجود در رژیم غذایی باعث ایجاد سنگ کلیه در مجرای ادراری شود.

علائم وجود سنگ کلیه در مجرای اداری

معمولا سنگ های خیلی کوچک هیچ علائمی ایجاد نمی کنند. سنگ هایی که در مجرای ادراری وجود دارند و اندازه شان بزرگ است می توانند باعث کمردرد یا قولنج کلیه شوند. قولنج کلیوی درد متناوب و شدیدی است که ناحیه بین دنده ها و لگن را درگیر می کند و در کل شکم پخش می شود و تا ناحیه تناسلی هم پیش می رود. این درد معمولا هر 20 تا 60 دقیقه یکبار تکرار می شود و به تدریج افزایش می یابد.

علائم دیگر سنگ کلیه در مجرای اداری شامل موارد زیر است:

• حالت تهوع و استفراغ
• احساس بی قراری
• عرق کردن
• وجود خون یا تکه سنگ در ادرار
• نیاز به ادرار کردن دائمی
• تب و لرز
• سوزش یا درد هنگام ادرار کردن
• کف کردن ادرار
• ورم شکم

بعد از دیدن این علائم بهتر است به یک دکتر کلیه خوب مراجعه کنید.

تشخیص سنگ کلیه در مجرای ادراری

متخصص جراحی کلیه با استفاده از علائم بیمار و توموگرافی کامپیوتری وجود سنگ کلیه، در مجرای ادراری را تشخیص می دهد. بعضی از بیماری ها و مشکلات هستند که علائمی شبیه به علائم سنگ کلیه در مجرای ادراری را دارند. این مشکلات عبارتند از:

• درد های دوره ای، که ممکن است در اثر آپاندیسیت، حاملگی خارج رحمی یا بیماری التهابی لگن ایجاد شود
• بیماری حاد کیسه صفرا (کوله سیستیت حاد)
• انسداد روده
• پانکراتیت
• بیرون زدگی دیواره سرخرگ آئورت

توموگرافی کامپیوتری (CT) می تواند سنگ ها را پیدا کرده و همچنین میزان انسداد مجاری که سنگ در آن ها وجود دارد را نشان دهد. علاوه بر این توموگرافی می تواند بسیاری از مشکلات دیگر را که می توانند باعث ایجاد دردهایی شبیه به سنگ کلیه در مجرای ادراری شوند را مشخص کند.

روش های دیگری که برای تشخیص سنگ کلیه در مجرای ادراری استفاده می شوند عبارتند از:

• سونوگرافی
• اشعه ایکس
• اوروگرافی

جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه در مجاری ادراری

معمولا افرادی که قبلا وجود سنگ کلیه، در مجرای ادراری را تجربه کرده اند، با احتمال بیشتری دوباره به این عارضه دچار می شوند.

یکی از راه های موثر برای پیشگیری نوشیدن مایعات زیاد در طول روز است.  

افرادی که در مجرای ادراری شان سنگ کلسیم دارند باید در رژیم غذایی شان از سدیم و پتاسیم کمتری استفاده کنند. این افراد باید در طول روز حدودا 2 الی 3 وعده لبنیات مصرف کنند. جالب است بدانید اگر این دسته از افراد رژیم غذایی که حاوی کلسیم کم است را استفاده کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه در مجرای ادراری قرار می گیرند. بنابراین مصرف کلیسم در این افراد نباید خیلی کم یا خیلی زیاد باشد.  

دکتر سنگ شکن با توجه به نوع سنگ کلیه، برای بیمار داروهایی نظیر سیترات پتاسیم، پیریدوکسین (ویتامین B6)، آلفا مرکاپتوپروپیونیل گلیسین (تیوپرونین) یا پنی سیلامین، اسید استی هیدروکسی آمیک، آنتی بیوتیک را تجویز می کند و به بیمار توصیه می کند که پروتئین حیوانی کمتری مصرف کند.

از طرف دیگر وجود مقدار بالای اگزالات در ادرار به تشکیل سنگ کلیه در مجرای ادراری کمک می کند. بیمار باید از مصرف غذاهای پر اگزالات مانند ریواس، اسفناج، کاکائو، آجیل، فلفل و چای خودداری کند.

درمان سنگ کلیه در مجرای ادراری

سنگهای بزرگی که بیشتر از 5 میلی متر هستند به احتمال زیاد از مجرای ادراری دفع نمی شوند و در این موارد ممکن است بیمار نیاز به مراجعه به جراح کلیه و مجاری ادراری اورولوژی داشته باشد.

در صورتی که درد بیمار در هنگام دفع سنگ زیاد باشد، دکتر سنگ شکن برای او مسکن های قوی تجویز می کند.

راه های دفع سنگ کلیه در مجرای ادراری

نوشیدن مایعات زیاد و مصرف مسدود کننده های آلفا آدرنرژیک (مانند تامسولوسین) می تواند به دفع سنگ کلیه در مجرای ادراری کمک کند.

بعضی اوقات وقتی انسداد شدید است، جراح کلیه و مجاری ادراری اورولوژی یک لوله موقتی (استنت) را در مجرای ادرار وارد می کند تا سنگ از طریق لوله دفع شود. پزشکان جراح، سیستوسکوپ را در مثانه وارد کرده و استنت را از طریق سیستوسکوپ به داخل دهانه مجرای ادراری وارد می کنند.

یکی از راه های بر طرف کردن انسداد شدید کلیه این است که جراح کلیه و مجاری ادراری اورولوژی، یک لوله (نفروستومی) را از پشت کمر به کلیه وصل می کند تا ادرار را تخلیه کند. 

روش های جراحی دیگری که پزشکان جراح برای از بین بردن سنگ کلیه در مجرای ادراری استفاده می کنند عبارتند از:

• لیتوتریپسی
• لیزر لیتروتریپس هلمیوم
• یوتروسکوپی
• نفرولیتوتومی جلدی
• جراحی آندوسکوپی

منبع

مترجم: یگانه عرب